درنگی در مفهوم «پرسش فلسفی» (قسمت اول)

 

در مواجهه با پدیده های عالم وجود، آدمی دچار یکی از این دو حالت می شود: حیرت یا تردید. ابراز تردید مستلزم پرسش است و اساسا پرسش، سرآغاز فرایند اندیشیدن، اما اندیشیدن تنها به پرسش محدود نمی شود چنانکه برخی در برخورد با پدیده های اطراف خصوصا مظاهر طبیعت دچار حالت شگفتی یا حیرت می شوند. حیرت مبتنی بر کشف حقیقت یا حقایقی است در باب عالم هستی و حاصل تأثرات روحی و احساسات و عواطف شخصی.

 

در مواجهه تردید آمیز با پدیده ها احتمال رخداد سه گونه پرسش است؛

1. پرسش تعلیقی: پرسش همچون ضمیمه یا پیوستی بر اندیشه های پیشینیان (پرسش از چیزی)
2. پرسش تمهیدی: پرسش همچون مقدمه یا زمینه ساز اندیشه های آیندگان (پرسش برای چیزی)
3. پرسش تأسیسی: پرسش همچون شکل یا شیوه ای از اندیشیدن (پرسش صرف)

به دو دلیل به نظر می رسد جنس پرسش فلسفی از جنس تأسیسی باشد نه تعلیقی و تمهیدی. اول اینکه پرسش های تعلیقی و تمهیدی ناظر بر امری پیشینی یا پسینی و لذا غیراصیل بوده و به عبارتی دیگر می توان آنها را «شبه پرسش» نامید. درحالیکه پرسش تأسیسی ناظر بر امری نیست بلکه خود امری واقع و جدید است و فلسفه نیز شکل و شیوه ای اصیل و خاص از اندیشیدن است که این مهم تنها از طریق پرسش تأسیسی ممکن می شود.

دوم اینکه فلسفه تأملاتی نابهنگام است؛ به این معنا که دربند و اسیر زمان نیست بلکه زمان است که موضوع اندیشه فلسفی قرار می گیرد. اندیشه های بلند فلسفی از چشم اندازی به پدیده های عالم وجود می نگرند که برای عقول غیرفلسفی و دربند عصریّت قابل درک نیست. پرواضح است که دست یافتن به این افق وسیع نابهنگامی و چشم اندازهای بلند تفکر، تنها از طریق پرسش تأسیسی امکان پذیر است؛ پرسشی که رها از بند زمان، خود بدل به حادثه ای بزرگ می شود نه پیوست و نه زمینه ساز حادثه بزرگ.

بنابر آنچه در این مقال آمد می توان نتیجه گرفت؛ هرگونه مواجهه تردیدآمیز با هستی، لزوما مبتنی بر پرسش فلسفی نیست.

 

#پرسش

#فلسفه

#پرسش_فلسفی

#پرسش­_تأسیسی